Türkiye'de sağlık harcamalarının yıkıcılık potansiyeli

Sağlık hizmetleriyle ilgili yapılan yeniden yapılandırma çalışmalarının amaçlarından birisinin de toplumu sağlık hizmetlerinin finansmanı ile ilgili risklerden korunması olduğu belirtilmektedir.



Bu yazımızda Türkiye'de toplumun sağlık hizmetlerinin finansmanı ile ilgili risklerini değerlendirmeye çalışacağız.

Türkiye'de sağlık harcamaları ciddi oranda artış gösteriyor. Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2002 yılında 13.747 milyon dolar ve GSYİH'nın %4.9'una denk gelen toplam sağlık harcaması, 2012 yılında 42.421 ABD doları ile GSYİH'nın %5.4'üne ulaşmış bulunuyor.  Kamu sağlık harcamaları ise 2002-2011 yılları arasında yıllık ortalama %18 oranında artış göstermiş bulunuyor. Toplam kamu sağlık harcaması ve toplam SGK harcaması içinde en yüksek artış oranın ise özel sektöre ait olduğu görülüyor. Yapılan sağlık harcamalarının içinde hane halkı harcamalarının oranının ise 2012 yılında %15,4 olduğu görülüyor. Bu oran her geçen gün artan sağlık harcamalarının kişilerin aile bütçelerini zorlayıcı bir etken olarak ortaya çıkabileceğini düşündürmektedir.

Tablo 1: Yıllara göre sağlık harcamaları ve harcama kaynakları (TÜİK, 2013)

Bu görüşün doğrulayan veriler ise tablo 2'de karşımıza çıkmaktadır. Burada da bireylere göre sağlık hizmeti açısından en önemli sorunların muayene için katkı ücreti ödenmesi, muayene ve tahlil ücreti ve ilaç fiyatları gibi hane halkını etkileyen finansman sorunları olduğu görülmektedir.

Tablo 2: Sağlık hizmetleriyle ilgili sorunlar (TÜİK, Yaşam memnuniyet araştırması, 2012)

Benzer bulgulara  TÜİK'in 2012 yılında yürüttüğü sağlık araştırmasında da ulaşılmıştır. Burada da son 12 ayda uzman hekimden hizmet alma ihtiyacı hissettiği halde bu hizmetten yararlanamayan %12,5'luk nüfusun, hizmetten yararlanamamasının en önemli nedeninin ödeme güçlüğü olduğu görülmüştür.

Tablo 3: Son 12 ayda uzman hekimden sağlık hizmeti alma ihtiyacı hissettiği halde bu hizmetten yararlanamayanlar (TÜİK, 2012 Sağlık Araştırması)

Bütün bu bulguları artan sağlık harcamalarının gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) içindeki oranının, GSYİH'nın belli düzeyde korunması ile sağlanabildiği verisi ile birlikte ele almamız gerekir. Türkiye'de GSYİH'nın azalmasıyla sonuçlanabilecek olası ekonomik durgunluk / kriz sürecinin, giderek artış gösteren ve %15 gibi önemli oranda hanehalkı harcamalarıyla karşılanmakta olan sağlık hizmetlerinin finansmanın zora girmesine, dahası hane halkı bütçeleri üzerine yıkıcı (katastrofik) etkisinin ciddi ölçüde artmasına neden olabileceğini öngörebilmemiz gerekir.


Tablo 4: Yıllara göre Türkiye'de sağlık harcamaları ve GSYİH'ya oranı (TÜİK, 2013)

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 TSH  04 985  08 248  12 396  18 774  24 279  30 021  35 359  44 069  50 904  57 740  57 911  61 678  68 607  76 358 TSY/ GSYİH (%) 4,8 4,9 5,2 5,4 5,3 5,4 5,4 5,8 6,0 6,1 6,1 5,6 5,3 5,4 TSH: Toplam sağlık harcaması (Milyon TL) TSH/GSYİH (%): Toplam sağlık harcamasının, gayri safi yurtiçi hasılaya oranı (%) Yazan: Deniz Akgün Halk sağlığı uzmanı