Ulusal aşı tedarik sisteminin gerekliliği

Kovid19 pandemisi ulusal aşı tedarik sisteminin bulunmadığı durumlarda aşı ile korunulabilir bir hastalık etkenleri tarafından meydana getirilebilecek pandemilere karşı toplumun korunaklı olmadığını ortaya koymuş bulunuyor.

Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi

Kovid19 pandemisinin yıkıcılığını belirleyen faktörlerden birini dünyadaki ekonomik tercihler oluşturuyor. Neo-liberal politikaların sonucunda ülkelerin zorunlu gereksinim durumundaki çeşitli ürünleri uluslararası pazardan edinilmesi tercih edilir olmuştu. Ekonomideki karşılaştırmalı üstünlükler teorisine göre bir ülkenin, bazı ürünlerde diğer ülkelere kıyasla daha üstün olsa da karşılaştırmalı olarak en çok üstünlüğe sahip olduğu ürün ya da ürünlerde uzmanlaşıp daha az üstün olduğu ürünleri ise ithal ederek daha iyi bir şekilde kalkınabileceği kabul edilmektedir. Bu tür bir uluslararası işbölümü aşı tedarik sisteminin tüm dümnyasnın gereksinimlerini karşılama açısından yetersiz kalması ile sonuçlanmış bulunuyor. Pandeminin başlangıcının üzerinden 1,5 yıl geçtikten sonra Afrika ülkelerinin bazılarında nüfusun ancak %2'sinin Kovid19'a karşı aşılanabilmiş olduğu görülüyor. Aşı tedarikinin az sayıda ülkede ve özel sektörün denetiminde olması dünya nüfusunun büyük bölümünün kısa süre içinde aşılanması hedefine ulaşmayı neredeyse olanaksız hale getirdi. 

Varyantlara etkili yeni aşı çalışmaları

Bugün yaygın şekilde kullanılmakta olan Kovid19 aşılarının Kovid19'un bazı varyantlara karşı yeteri kadar etkili olup, olmayacağı bilinmiyor. Kullanılmakta olan Kovid19 aşılarının Güney Afrika ve Hindistan varyantı olarak bilinen Kovid19 varyantlarına karşı orjinal virüse (Wuhan suşu) olduğu kadar etkili olmayabileceği bildiriliyor. Varyant Kovid19'a karşı yeterli korunmanın sağlanabilmesi için bir taraftan kamçı doz aşılaması ile ilgili öneriler gündeme gelirken, diğer taraftan da varyantlara da etkili olacak aşıların üretilmesi gündemde. Pfizer ve Moderna gibi aşı üreticileri varyant Kovid19 türlerine karşı etkili yeni aşıların denemelerine başlamış bulunuyorlar. (1)

Dünyanın pek çok ülkesinde Kovid19 aşılama çalışmaları yavaş ilerliyor. Bu ülkelerde aşı temini ile ilgili kısıtlılıklar hastalığın kontrol altına alınmasını zorlaştırıyor ve yeni varyantların ortaya çıkışına zemin hazırlıyor. Kullanılan Kovid19 aşılarının yeni ortaya çıkan ve çıkması olası varyantlara karşı yeterli korumayı sağlamadığının gözlenmesi durumunda bugünkü aşı tedarik sistemi içinde toplumun 3. doz ile ya da varyantlara da etkili yeni aşılarla aşılanması neredeyse olanaksız.

Ulusal aşı tedarik sistemi gerekli

Kovid19 aşılama çalışmaları toplumun Kovid19'un yıkıcı etkilerinden korunabilmesi açısından göz ardı edilemeyecek önemde bir korunma stratejisini oluşturuyor. Ancak uluslararası aşı tekellerinin kontrolü altındaki aşı piyasası ile bu hedefe ulaşılması olanaklı görünmüyor. Karşı karşıya bulunan sorunun kapsamı aşı gibi ürünlerin üretiminin mümkün olan en fazla sayıdaki ülkede ve devletlerin kontrolünde yapılması gerektiğini gösteriyor. Kovid19 pandemisinin, aşı tedarik sistemlerinin ulusallaştırılması  gerekliliğini ortaya çıkardığı söylenebilir. 

Deniz Akgün
Halk sağlığı uzmanı


Kaynaklar
1. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0262407921008083?via%3Dihub