Erzincan’ın İliç ilçesinde meydana gelen maden faciası son dönemde ülkemizin yarı sömürge ülke özelliğinin pekişmesinin sonucu olarak ortaya çıktı.
Daha önceki dönemlerde de madencilik faaliyetinin yol açtığı çevre sorunları ile karşılaşılabiliyordu. Ancak neo-liberal politikalara geçilmeden önce madencilik faaliyeti devlet tarafından yürütülüyordu ve çevre açısından yüksek riskli madencilik faaliyetlerinin sonuçları öngörülebilir düzeydeydi. 1980 sonrası dönemde ise yabancı şirketlerin öncülüğünde özel sektörün madencilik faaliyetini yürütmesinin önü açıldı. Türkiye’de yabancı maden şirketlerinin madencilik faaliyetleri zamanla giderek artış gösterdi. Ülkemizde uluslararası maden şirketi sayısı 2004 yılında 138 iken 2023’te 773’e çıktı. Yabancı şirketlerin ülkemize madencilik faaliyeti için akın etmesi, madencilik faaliyetlerinin kontrolsüz şekilde yürütülmesine ve çevre risklerinin de katlanarak büyümesine neden oldu.
Altın madenciliği devlet tarafından yapılmalı
Yabancı ve yerli özel sektör şirketlerinin işlettiği altın madenlerinde risklerin kontrol altına alınması için gereken önlemlerin alınmasından çoğu kez kaçınıldığı biliniyor. Çünkü kar maksimasyonunu hedefleyen yabancı maden şirketleri riskli altın madenciliği faaliyetinde çevre ve toplum sağlığını öncelleyecek işletmecilik tarzını sergileyemiyorlar. Çevre ve toplum sağlığı açısından son derece riskli bir faaliyet olan altın madenciliğinin risklerinin kontrol altına alınabilmesi için bu sektörün kamu işletmeciliğinin tekeli altında yürütülmesi gerekmektedir.
Kamu işletmeciliği en başta bir yerde altın madenciliğinin yapılıp, yapılmayacağı kararının verilmesi açısından önemlidir. Madencilik faaliyetinde çevre ve toplum sağlığı açısından ortaya çıkan risklerin kontrol altına alınabilmesi daha fazla kar anlayışı ile yapılan işletmecilik aracılığı ile sağlanamaz. Madencilik faaliyetinin yürütüleceği bölgenin coğrafik özellikleri, çevredeki nüfusun yoğunluğu, madencilik sırasında kullanılacak yöntemler ve ortaya çıkacak risklerin izlenmesi ancak kamusal bakış açısıyla sağlıklı şekilde değerlendirilebilir.
Altın madenciliğinin devlet kuruluşlarının tekelinde yürütülmesi politik yaklaşımın yanı sıra risklerin kontrol altına alınmasına yönelik teknik yaklaşımın başarılı olabilmesi açıdan da gereklidir.
Altın madenciliğinin devlet kuruluşlarının tekelinde yürütülmesi politik yaklaşımın yanı sıra risklerin kontrol altına alınmasına yönelik teknik yaklaşımın başarılı olabilmesi açıdan da gereklidir. Çünkü çevre ve toplum sağlığı açısından yüksek riskli bir faaliyet olmasına karşın altın madenciliği ile ilgili Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) işleminin kağıt üzerinde yürütülen bir prosedür olmanın ötesine geçemediği görülüyor. Sağlık bir şekilde yürütülebilmesi için ÇED sürecinin kamu kurumları tarafından ve kamu personeli aracılığı ile yürütülmesi gerekir. Altın madenciliğinin devlet kuruluşlarının tekelinde olması durumunda ÇED sürecinin de formalite olmaktan çıkarak çevre ve toplum sağlığı üzerindeki risklerin kontrol altına alınması sağlanabilir.
Devlet kuruluşlarının tekelinde yapılacak altın madenciliği işletmeciliği aracılığı ile ortaya çıkabilecek çevresel riskler, kamusal mekanizmalar aracılığı ile kontrol altına alınabilir. Böylesi bir uygulamada devlete ait idari çevre ve sağlık örgütünün yanı sıra yerel yönetimler, yerel toplulukların temsilcileri ile kamu kurumu niteliğinde meslek örgütlerinin temsilcileri çevresel etki değerlendirme sürecine dahil edilebilir.
Dinamik çevresel etki değerlendirme
Kamusal mekanizmalar aracılığı ile yürütülebilecek çevresel etki değerlendirme süreci sayesinde anlık olarak yürütülen statik sürecin ötesine geçilebilir. Bu şekilde risklerin periyodik olarak gözden geçirilmesi ve kontrolüne yönelik çalışmaların dinamik şekilde yürütülmesi sağlanabilir. Altın madenciliği uygulamalarının yanı sıra bu faaliyetin yol açacağı risklerin kontrol altına alınmasına yönelik çalışmaların da kamu kurumları tarafından ve kamusal bakışla yürütülmesi gerekiyor. Çünkü altın madenciliği çevre ve toplum sağlığı açısından son derece riskli bir sektördür ve büyük çevresel kaza riski altın madenciliğinin fıtratında var.
Kayıtlar
